Wet verplichte ggz

Verplichte zorg kan op meerdere plekken plaatsvinden: in een psychiatrisch ziekenhuis, een verslavingskliniek of op de polikliniek. Het kan inhouden dat de cliënt verplicht medicatie moet innemen, begeleidingsafspraken moet nakomen of wordt opgenomen. In sommige gevallen kan verplichte zorg ook thuis verleend worden. Dit doen we alleen als dit veilig kan voor de cliënt, diens naasten en de hulpverleners. De behandelaar bespreekt met de cliënt wat de inhoud is van de zorgmachtiging of crisismaatregel. Daarin staat welke zorg van de rechter of burgemeester geaccepteerd moet worden. De behandelaar overlegt regelmatig met de cliënt en eventueel naastbetrokkenen of de cliënt nog de juiste zorg krijgt. Er wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de voorkeuren van de cliënt. Er wordt alleen verplichte zorg verleend als dat echt nodig is.

De burgemeester kan verplichte zorg toepassen in een crisissituatie. Dit is wanneer er onmiddellijk ingegrepen moet worden vanwege het risico voor de cliënt en/of diens omgeving. De burgemeester kan besluiten tot de crisismaatregel over te gaan na het advies van een psychiater. Deze psychiater is niet betrokken bij de behandeling. De burgemeester moet de cliënt ook in de gelegenheid stellen om zijn of haar verhaal te doen. Dit wordt ook wel het ‘horen’ genoemd.

Een crisismaatregel duurt drie dagen, maar kan door een rechter verlengd worden tot maximaal drie weken. Dit beslist de rechter tijdens een zitting. Tijdens deze hoorzitting mogen betrokkenen ook hun verhaal vertellen. Voor deze hoorzitting wordt er ook een advocaat toegewezen die erop let dat de regels goed nageleefd worden. De cliënt kan ook advies inwinnen bij de patiëntenvertrouwenspersoon (PVP).

Als er geen acute crisis is, maar er wel voldoende aanleiding is om iemand te verplichten in behandeling te gaan, gaat dit via een zorgmachtiging. Voor een zorgmachtiging is een zorgplan nodig. In een zorgplan wordt door de behandelaar opgeschreven welke zorg nodig is en bij de situatie van de cliënt past. De cliënt mag ook zelf aangeven waar zijn/haar voorkeur naar uitgaat, en ook familie en naasten die voor de cliënt belangrijk zijn mogen aangeven wat zij van de situatie vinden. De behandelaar mag ook overleggen met andere hulpverleners die bij de cliënt betrokken zijn, bijvoorbeeld de huisarts. Voor de zorgmachtiging is ook een medische verklaring nodig van een psychiater die niet bij de behandeling betrokken is.

Aan het begin van het proces wordt er een advocaat toegewezen aan de cliënt. Die ziet erop toe dat alles volgens de regels verloopt. Daarnaast kan er door de cliënt advies en bijstand gevraagd worden aan de patiëntenvertrouwenspersoon (PVP). Voordat een zorgmachtiging wordt afgegeven vindt er een zitting plaats waarin de rechter met de cliënt en anderen praat over de situatie en de stukken. Na de zitting neemt de rechter een besluit. In de zorgmachtiging wordt precies opgeschreven welke verplichte zorg mag worden verleend. De rechter geeft ook aan hoe lang de zorgmachtiging duurt.

Op een zorgkaart geeft de cliënt aan wat voor zorg hij wil ontvangen wanneer bepaalde omstandigheden zich voordoen. De zorgkaart beschrijft de visie van de cliënt, waar het zorgplan zo goed mogelijk op kan aansluiten.

Als de situatie dat toelaat mag de cliënt ook een Plan van Aanpak maken om de situatie te verbeteren en te voorkomen dat er door psychische problemen ernstig nadeel ontstaat voor zichzelf of anderen. De cliënt mag zich hierbij laten helpen door familie, vrijwilligers, de advocaat of de behandelaar. De geneesheer-directeur beoordeelt of dit plan van voldoende hulp voorziet. Als de cliënt een goed eigen plan maakt, kan het zijn dat verplichte zorg toch niet nodig is.

Hier vind je een handreiking ter ondersteuning bij het opstellen van het plan van aanpak. 

In een zelfbindingsverklaring geeft de cliënt aan welke vormen van verplichte zorg hij zichzelf bindt, wanneer het niet goed met hem gaat en hij noodzakelijke zorg weigert. De zelfbindingsverklaring is vooral geschikt voor mensen met een wisselend ziektebeeld die al eerder (verplichte) zorg kregen vanwege een psychische stoornis. De cliënt kan er zo voor zorgen dat de voor hem minst erge verplichte zorg wordt toegepast in situaties die te voorzien zijn op grond van eerdere ervaringen.

De zelfbindingsverklaring wordt samen met de zorgverantwoordelijke opgesteld en wordt vergezeld van een zorgplan. Om een zelfbindingsverklaring op te stellen moet de cliënt begrijpen wat de zelfbindingsverklaring inhoudt en de gevolgen ervan overzien. Dit wordt vastgesteld door een onafhankelijk arts of deskundige middels een wilsbekwaamheidsbeoordeling.

Voor klachten kan de cliënt terecht bij de regionale klachtencommissie. Meer informatie vindt u hierover in de klachtenfolder vwggz.